ប្រវត្តិខ្លុយខ្មែរ

ប្រវត្តិ ‹ខ្លុយ›

​      ខ្លុយមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ Annale Extreme Oriant ឆ្នាំ១៩៣៥ ទំព័រ១២ សរសេរថា ៖ នៅសម័យនគរភ្នំសតវត្សទី៣ (ឆ្នាំ២៤៣) ទូតខ្មែរបានធ្វើតង្វាយទៅស្រុកចិននូវក្រុមភ្លេងមួយ​ក្រុម​មានអ្នកផ្លុំខ្លុយ ។ខ្លុយជាឧបករណ៍មានប្រជាប្រិយភាពក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្លាំងណាស់ ព្រោះ​វាជាឧបករណ៍ភ្លេងមួយដែលងាយធ្វើ ងាយរៀន ងាយចេះ ជាងឧបករណ៍ដទៃ ។ ឧបករណ៍​នេះ​ប្រើមិនចំពោះវង់ណាជាវង់ណាឡើយ ជួនកាលគេផ្លុំ លេងតែម្នាក់ឯងតាមវាលស្រែ តាមផ្ទះ តាមវត្តអារាម ឬតាមទីផ្សារ ជួនកាលគេប្រើជាមួយនឹងឧបករណ៍ដទៃទៀត ក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី វង់​ភ្លេងការសម័យទំនើប វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ វង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ និងវង់ភ្លេងប្រជាប្រិយផ្សេងៗទៀត។ គ្រប់ឧបករណ៍ដែលត្រូវប្រគំជាមួយខ្លុយ ត្រូវរឹតសំនៀងតាមខ្លុយទាំងអស់ ។

 ខ្លុយប្រើខ្យល់ផ្លុំបាន២យ៉ាង ៖ កាលណាប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងការសម័យទំនើប និងវង់ភ្លេង​ល្ខោន​បាសាក់ ខ្លុយត្រូវប្រើខ្យល់ជាប់ដូចប៉ីអដែរ ដើម្បីតម្រូវទៅតាមលំនាំបទភ្លេងការ និងលំនាំបទភ្លេង​បាសាក់ ដែលជាបទមានលក្ខណៈត្រូវប្រើសំនៀង លុញ គ្រលឺត តំអែតំអូញ ។ កាលណាប្រគំ​ក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ ឬវង់ភ្លេងដទៃទៀត ខ្លុយត្រូវប្រើខ្យល់ដាច់ ដើម្បីតម្រូវតាម​បទភ្លេងដែលមានលក្ខណៈចំៗ ត្រង់ៗ មានល្បឿនញាប់ ខ្លុយត្រូវរត់សាច់បទ ដូចឧបករណ៍​ដទៃទៀតដែរ ។

 ខ្លុយរបស់កម្ពុជាធ្វើឡើងដោយយកដើមឫស្សីពកមួយសាច់ ឬឫស្សីដទៃណាដែលមាន​ប្រហោងប៉ុនម្រាមដៃ មានសំណុំអាចធ្វើខ្លុយបានយកមកធ្វើ ។ សម័យក្រោយនេះគេអាចយក​បំពង់ដែក បំពង់ជ័រ ឬក្រឡឹងឈើរឹងៗ ដូចជា ឈើនាងនួន ឈើគ្រញូង ឈើខ្មៅ ។ល។ ធ្វើជា​តួខ្លុយបានដែរ ។

    នៅកម្ពុជាយើងមានខ្លុយបីយ៉ាង ៖ ខ្លុយតូច ខ្លុយធំ និងខ្លុយភ្លោះ ។ ខ្លុយធំមានទំហំធំ មានសំនៀងធំ ជាខ្លុយពិសេស ប្រើតែក្នុងភ្លេងមហោរីគូនឹងខ្លុយតូច ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះខ្លុយធំៗពុំ​សូវមានគេប្រើប្រាស់ឡើយ ។ រីឯខ្លុយភ្លោះដែលជាខ្លុយបុរាណបំផុតត្រូវបានបាត់បង់​ពីសង្គម​កម្ពុជាទៅហើយ ។ ខ្លុយខ្មែរ គឺជាខ្លុយដែលមានអាយុច្រើនសតវត្សណាស់មក​ហើយនៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ ។ បើតាមប្រសាសន៍របស់ លោកឧកញ៉ាមហាធិបតី មាស ឌី ជាប្រធានក្រុមភ្លេង​ព្រះរាជទ្រព្យ​ក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៦៥ កាលនោះលោកមានអាយុជាង៦០ឆ្នាំហើយ លោកមាន​ប្រសាសន៍តពីជីតា​របស់លោកឈ្មោះសុវណ្ណ ជាអ្នកផ្លុំស្រឡៃ ខ្លុយពីរោះផុតគេក្នុងវាំង​ក្នុងរាជ្យស្តេចមុនីវង្សថា ‹ខ្លុយមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរវត្ត មាននៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីបុរាណ​ប្រគំរួមជាមួយនឹងទ្រខ្មែរ ចាប៉ីដងវែងដោយយកបទពិណពាទ្យមក​ប្រគំមិនមែនមានត្រឹមតែពី​សតវត្សទី១៦ ដូចគេថានោះ​ទេ› ។ លោកមានប្រសាសន៍ទៀតថា ‹លោកគ្រូចៅអធិការគង់នៅ​វត្តមួយ នៃស្រុកមុខកំពូលជាគ្រូ​បង្រៀនស្រឡៃ-ខ្លុយរបស់លោកតា សុវណ្ណ ជាសង្ឃចេះដឹង​ច្រើនខាងមុខវិជ្ជាភ្លេង និងថា ខ្លុយមានតាំងពីរវាងឆ្នាំ៦១១ ដោយសំអាងទៅលើសិលាចារិក បានចារអំពីតង្វាយជាស្រីរាំ៧នាក់ ស្រីច្រៀង១១នាក់ និងតន្រ្តីការិនី៤នាក់ លោកមានពុទ្ធដីកា​ថា តន្រ្តីការិនី៤នោះគឺ ម្នាក់ចេះ​លេង​ខ្លុយ ម្នាក់ចេះដេញចាប៉ី ម្នាក់គោះឈិង និងម្នាក់​ទៀតទះស្គរ›។
    តាមធម្មតាខ្លុយនៅកម្ពុជាទោះតូចក្តីធំក្តី វាពុំទាន់មានកំរិតកំពស់សំនៀងឯកភាពគ្នានោះទេ ។ វាមានកំពស់សំនៀងទាប ឬខ្ពស់ខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចអាស្រ័យទៅតាមក្រុមភ្លេងនីមួយៗ តាមតំបន់​នីមួយៗ និងតាមសំណុំលក្ខណៈនៃខ្លុយនីមួយៗ ដែលក្រុមនីមួយៗ និងតំបន់​នីមួយៗនោះ និយម​ប្រើប្រាស់វា ។ ប៉ុន្តែគេទាំងអស់គ្នានៅតែគោរពខ្នាតចោះរន្ធខ្លុយតាមបែប បុរាណគ្រប់ៗគ្នាមិន​ល្អៀងឡើយ ។ គេយកខ្សែដែលមានប្រវែងស្មើនឹងតួខ្លុយបត់ជា២ផ្នត់ត្រូវចំរន្ធ៥ធៀន (រន្ធទី៣) ឬម្យ៉ាងទៀតគេ​យកប្រវែងខ្សែទាំងអស់ មកបត់ជា១៦ផ្នត់ស្មើៗគ្នា​រួចគេចាប់វាស់ពីខាង​ចុងតួខ្លុយ​មក ។
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធបង្ហើរខ្យល់ចោលមាន២ផ្នត់ (២/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី៧ មាន៤ផ្នត់ (៤/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី៦ មាន៥ផ្នត់ (៥/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី៥ មាន៦ផ្នត់ (៦/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី៤ មាន៧ផ្នត់ (៧/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី៣ មាន៨ផ្នត់ (៨/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី២ មាន៩ផ្នត់ (៩/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធទី១ មាន១០ផ្នត់ (១០/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធបិទក្រដាស មាន១២ផ្នត់ (១២/១៦)
. ពីចុងតួខ្លុយមករន្ធហែប មាន១៥ផ្នត់ (១៥/១៦)
. ប្រវែងស្នូល មាន១ផ្នត់ (១/១៦)
រន្ធចំហៀងស្ថិតនៅខាងក្រោមតួខ្លុយចំពាក់កណ្តាលរន្ធទី១ និងរន្ធទី២ ។

   ស្នូលដែលជាប្រដាប់ផ្លុំបញ្ចេញសំនៀងត្រូវធ្វើឡើងដោយប្រភេទឈើ ដែលមានសាច់ហាប់ ម៉ត់ជិតមិនបៀម ទឹក មិនឆាប់រីកដោយសារទឹកមាត់ ដូចជាដើមត្របែកជាដើម ។
នៅលើតួខ្លុយមានរន្ធជាច្រើនដូចជា ៖
រន្ធបញ្ចេញសំឡេង (រន្ធហែប) រន្ធនេះស្ថិតនៅខាងក្រោមតួជាប់នឹងស្នូល គឺជារន្ធសំខាន់​សំរាប់ផ្តល់​សំនៀងឱ្យខ្លុយ ។​ រន្ធចំហៀងស្ថិតនៅខាងក្រោម គឺជារន្ធសំរាប់ប្រើសំនៀងចំហៀង​បិទបើកដោយ​មេដៃ ។ រន្ធចំស្ថិតនៅខាងលើជាជួរសំរាប់ប្រើសំនៀងចំបិទបើកដោយម្រាមដៃ និងកូនដៃ ។ រន្ធ​មាន​បង្ហើរខ្យល់ចោលមួយ ឬពីរស្ថិតនៅលើក្រោម ឬចំហៀងតួសំរាប់ជួយតម្រូវសំនៀងរបស់រន្ធចំ រន្ធទី៧ ឬរន្ធទី ៨ ។ខ្លុយខ្លះមានរន្ធពិសេសមួយទៀតសំរាប់បិទក្រដាសស្តើងឱ្យសំនៀង​ចំហៀង​បាន២ដែរ គឺជាសំនៀងដែលមានឈ្មោះដូចគ្នា ប៉ុន្តែសំនៀងមួយឮតូច សំនៀងមួយទៀតឮធំ (សំនៀងលើក្រោម) ។

    សណ្ឋានរាងរៅ ឬទំនាក់ទំនងបែបសន្តាន ឬញាតិពន្ធរបស់ឧបករណ៍ខ្លុយយើង និងខ្លុយនៅ​តាមប្រទេសនានាមាន សន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់ដូចជា ៖ ខ្លុយនៅកម្ពុជាមានរន្ធសំនៀង៤ ឈ្មោះថា រណម របស់ជនជាតិទំពួននៅខេត្តមណ្ឌលគិរី ខ្លុយប្រើទូទៅមានរន្ធ៦ ឬ រន្ធ៧ ៕ (ស្រាវជ្រាវចងក្រងដោយលោក ហ៊ុន សារិន សាស្រ្តាចារ្យសិល្បៈតន្រ្តី)